Historia polskich kolejek wąskotorowych wciąż żyje w krajobrazie Starachowic, gdzie wyruszyć można w niezwykłą podróż sentymentalną zabytkowym pociągiem. Trasa Starachowickiej Kolei Wąskotorowej wiedzie przez malownicze tereny nizinnej Puszczy Iłżeckiej, łącząc industrialne wspomnienia regionu ze spokojem leśnych ostępów. Miejsce to stanowi nietuzinkową atrakcję zarówno dla pasjonatów kolejnictwa, jak i rodzin, szukających odmiany od typowych weekendowych wypraw. Już sam dźwięk stukotu kół na torach przenosi w świat historii, gdzie tradycja spotyka się z naturą i dobrym wypoczynkiem.
Starachowicka Kolej Wąskotorowa – historia i tradycja
Idea kolei wąskotorowej w Starachowicach sięga początku XX wieku i nierozerwalnie łączy się z rozwojem tutejszego przemysłu metalurgicznego oraz wydobywczego. Powstała tu sieć o szerokości toru 750 mm, której głównym zadaniem była obsługa wielkiego pieca, tartaków, kopalni rudy żelaza oraz transport drewna i surowców do coraz liczniejszych zakładów. Po II wojnie światowej wytyczono linię kolejową o długości niemal 20 km na trasie Starachowice Wschodnie – Iłża, a ruch pasażerski i towarowy tętnił tu przez dekady.
Lata 70. XX wieku przyniosły ograniczenie przewozów do wyłącznie pasażerskich, aż w 1997 roku ruch zawieszono. O niebagatelnym znaczeniu kolei świadczy fakt, że już wcześniej – w 1995 roku – linia została wpisana do rejestru zabytków. Od tamtej pory trwa przywracanie jej turystycznego charakteru, a zabytkowe lokomotywy i wagony wróciły na tory, dając każdemu szansę przeżycia unikalnej przygody.
Przebieg trasy i krajobrazy
Odcinek Starachowice Wschodnie Wąskotorowe – Lipie
Liczący blisko 6 km odcinek rozpoczyna się przy zabytkowym dworcu Starachowice Wschodnie Wąskotorowe. Trasa wiedzie przez gęste lasy Puszczy Iłżeckiej, wypełnione śpiewem ptaków i aromatem żywicznego powietrza. Podróż kończy się w Lipiu, nad leśną polaną z miejscami do rekreacji – wiatami, ogniskiem i zadaszonymi stołami. To tu zaczynają się i kończą piesze oraz rowerowe szlaki prowadzące głęboko w puszczę, gdzie można trafić na dzikie zakątki, rezerwaty przyrody czy nawet na ślady czarnego bociana. Lipie staje się idealną bazą wypadową do dalszych odkryć, zwłaszcza jesienią w czasie grzybobrania.
Odcinek Iłża – Marcule
Drugi, około 7-kilometrowy fragment trasy zaczyna się w mieście Iłża i kończy w leśnej osadzie Marcule, tuż przy arboretum z ponad 600 gatunkami drzew i krzewów. Pociąg przejeżdża przez pagórki, pola i lasy, malując za oknem prawdziwy, polski krajobraz. Zwiedzanie arboretum oraz spotkania z edukatorami zielonych terenów Marculi to prawdziwa gratka dla miłośników przyrody i rodzin z dziećmi.
Zwiedzanie i atrakcje dodatkowe
Podróż kolejką to sentymentalne spotkanie z epoką przemysłową, kiedy Starachowice tętniły pracą w hucie i kopalniach. Współcześnie na stacjach końcowych i trasie czekają liczne udogodnienia – wiaty, miejsca na ognisko, możliwość urządzenia pikniku czy integracyjnego spotkania przy grillu. Największą frajdę przejażdżka oferuje dzieciom, które mogą odkryć kulisy prowadzenia lokomotywy czy pracy obsługi kolejki.
Operatorzy organizują również specjalne przejazdy dla grup – z cateringiem, zwiedzaniem mini-muzeum, ogniskami i wycieczkami pieszymi lub rowerowymi. Odcinek Starachowice – Lipie bywa także wybierany na rodzinne imprezy, urodziny czy nietuzinkowe zaręczyny.
Aktualny rozkład jazdy oraz ceny biletów dostępne są na stronie www.skw.org.pl. Pociągi kursują sezonowo – głównie w weekendy, od wiosny do jesieni, najczęściej w niedziele. Bilety kupuje się bezpośrednio u kierownika pociągu; dostępne są bilety normalne, ulgowe oraz rodzinne. Przykładowy cennik to: bilet normalny 20zł, ulgowy 15zł, rodzinny od 45zł. Dzieci do lat 3 podróżują bezpłatnie, a przewóz rowerów, wózków czy psów (w kagańcu i na smyczy) jest gratis.
Do Starachowic łatwo dojechać trasą nr 42 ze Skarżyska-Kamiennej, nr 9 z Radomia czy nr 752 z Kielc. Stacja kolejowa Starachowice Wschodnie znajduje się 500m od peronu początkowego kolejki wąskotorowej. W Iłży stacja zlokalizowana jest przy ul. Błazińskiej 48, tuż przy drodze krajowej nr 9.
Unikatowy tabor i powrót do epoki kolei
Największą atrakcją jest przejazd oryginalnym taborem – zabytkowymi lokomotywami spalinowymi Lyd1 i odrestaurowanymi wagonami, w tym odkrytymi letnimi gondolami. Wolno sunący po torach pociąg pozwala podziwiać przyrodę, wsłuchać się w szum kół i przeżyć prawdziwą podróż w czasie, oddaloną od miejskiego pędu i współczesnych hałasów. Dbałość o detale, klimatyczne przystanki i zaangażowana kadra – to wszystko sprawia, że klimat przejazdu przypomina dawne czasy świetności kolei, a każda wizyta to powrót do krainy dziecięcych marzeń.
Muzealne ciekawostki i plany na przyszłość
Przy stacji początkowej w Starachowicach działa mini-muzeum kolei wąskotorowej, w którym obejrzeć można zgromadzone eksponaty – uniformy, narzędzia, stare bilety czy archiwalne fotografie. Trwające prace modernizacyjne mają na celu odtworzenie pierwotnej, niemal 20-kilometrowej linii i połączenie tras w jedną całość. Nowe inicjatywy to także programy edukacyjne dla szkół oraz trasy tematyczne, łączące kolejnictwo z poznaniem przyrody Puszczy Iłżeckiej.
Podsumowanie
Starachowicka Kolej Wąskotorowa to miejsce, gdzie przeszłość łączy się z teraźniejszością, a spokojna podróż przez lasy i pola staje się okazją do prawdziwego relaksu i rodzinnej przygody. Unikatowy klimat zabytkowej kolei oraz leśnych krajobrazów przyciąga zarówno miłośników historii, kolejnictwa, jak i rodziny z dziećmi szukające nietuzinkowych form spędzenia czasu na łonie natury. Sielskie przystanki, możliwość organizacji ogniska, kontakt z przyrodą i dźwięki gwizdka lokomotywy tworzą razem niezapomniane wspomnienia. Ta podróż pozwala na chwilę zapomnieć o codzienności i przypomnieć sobie urok dawnych podróży kolejowych, które kiedyś kształtowały rytm całego regionu.