Starachowice to niewielkie miasto znajdujące się w województwie świętokrzyskim na pograniczu Gór Świętokrzyskich oraz Przedgórza Iłżeckiego. Dzięki położeniu w dolinie rzeki Kamiennej, wśród lasów Puszczy Świętokrzyskiej, miasto może pochwalić się niezwykłymi walorami wizualnymi. Mimo niewielkiego rozmiaru Starachowic, w tym mieście nie można się nudzić. Na odwiedzających czeka tutaj wiele wartych zobaczenia zabytków oraz atrakcji. Sprawdź, które zabytki w Starachowicach są najlepsze.
Najciekawsze zabytki w Starachowicach
Jednym z najważniejszych zabytków w mieście jest Zakład Wielkopiecowy pochodzący z XIX wieku. Co ciekawe, do dziś zachowano dawny układ przestrzenny budynku i umieszczono w nim Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura. Pierwsze ślady osady w tym rejonie pojawiły się już w XV wieku, gdy należała ona do klasztoru cystersów z Wąchocka. W XVI i XVII wieku działała w tym miejscu kuźnica, która służyła celom wojennym króla Stefana Batorego. Ważne dla obiektu wydarzenie miało miejsce latach 1778-1779, ponieważ panujący wtedy opat Aleksander Rudkiewicz zadecydował o budowie na jego terenie pierwszego nowoczesnego pieca. W kolejnych latach miejsce wiele razy zmieniało swojego właściciela. W roku 1818 w wyniku działań opartych na planach Stanisława Staszica, który opracował pomysł „ciągłego zakładu fabryk żelaznych na rzece Kamiennej” zaplanowano szybką rozbudowę zakładu. Już niespełna 4 lata później wybudowano nowoczesną walcownię żelaza, a w kolejnym roku poddano modernizacji wielki piec. Powstał także tartak oraz cegielnia.
Kolejna zmiana czekała zakład już 12 lat później, ponieważ w 1836 roku Bank Polski przebudował obiekt. Wybudowano ogromny zakład z trzema piecami zamiast jednego. W roku 1899 roku miało miejsce kolejne bardzo ważne wydarzenie, ponieważ zainwestowano w nowy wielki piec na koks, który zastąpił trzy poprzednie. Jednak już 32 lata później dokonano kolejnego remontu, którego celem było powiększenie pieca. W takim stanie można go podziwiać aż do dziś. Po zakończeniu II wojny światowej zakład stał się częścią Fabryki Samochodów Ciężarowych STAR.
Zabytkowy zakład wielkopiecowy w Starachowicach
Zakład wielkopiecowy w Starachowicach to bez wątpienia jeden z najważniejszych zabytków w mieście. Odwiedzając go można przyjrzeć się bliżej podziemnemu kanałowi roboczemu, maszynowni oraz budynkowi, w którym dawniej mieściła się hala lejnicza. W budynkach o konstrukcji ryglowej znajdują się dziś stare maszyny takie jak dmuchawa parowo-tłokowa, kotły komorowe, wagi czy odpylacze. Główną atrakcją jest wielki piec z wieżą wyciągową. Zabytkowy zakład warto odwiedzić z jeszcze jednego powodu – dziś mieści się w nim niezwykłe Muzeum Przyrody i Techniki. Na obszarze 8 ha na odwiedzających czeka ekspozycja przedstawiająca rozwój hutnictwa z XIX stulecia, ekspozycja złożona z samochodów wytwarzanych niegdyś w Fabryce Samochodów Ciężarowych Star w Starachowicach. Jest wśród nich m.in. Star 266R, który w 1988 roku wziął udział w X Rajdzie Paryż – Dakar. W muzeum można obejrzeć również wystawę paleontologiczną składającą się ze skamieniałości zwierząt, które żyły na tych terenach aż 200 milionów lat temu oraz Archeopark, który obrazuje osadę dymarską sprzed 2000 lat. W osadzie można przyjrzeć się bliżej sposobom wytopu żelaza i zdobyć informacje na temat pracy starożytnych kuźników.
Zabytki Starachowic – Cmentarz Żydowski
Kolejnym ważnym zabytkiem w Starachowicach jest cmentarz żydowski, nazywany również Kirkutem. Jego powstanie datuje się na rok 1891. Liczba ludności żydowskiej, która zamieszkiwała te tereny była tak duża, że z czasem powiększono cmentarz. Do dziś zachowanych jest 400 nagrobków (macew). Cmentarz jest bardzo ważnym elementem kultury judaistycznej i stanowi nieodzowny element historii Starachowic.
Zabytki w Starachowicach – Kościół Parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy
Kolejnym wartym uwagi zabytkiem w Starachowicach jest Kościół Parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy pochodzący z 1681 roku. Ufundował go ówczesny opat Klasztoru Opactwa Benedyktynów. Konsekrowano go 60 lat później. Budowla na początku posiadała jedną nawę oraz koliste prezbiterium. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku znacznie ją rozbudowano. Przedłużono nawę główną, dobudowano kaplicę po stronie północnej, wyremontowano dach, w nawie bocznej i głównej zbudowano nowe ołtarze, a poprzednie dodatkowo ozdobiono. Dziś kościół jest czynnie działającą świątynią.
Zabytkowe urządzenie wodne w Starachowicach
Podczas rozbudowy zakładu wielkopiecowego wynikającej z inwestycji Banku Polskiego, zbudowano także urządzenie wodne wraz z tamą oraz przepustem. Dawniej używano go do wprawiania w ruch koła wodnego, które dostarczało energię do zakładu. Niestety podczas powodzi w 1903 roku zakład uległ zniszczeniu, a urządzenie przestało być użytkowane, przez co zaczęło niszczeć. Dziś można obejrzeć zarys stawu, zaporę, górny kanał, klatki koła wodnego i to co zostało z komory służącej do rozdziału wody.
Zabytki Starachowic – Kolej Dojazdowa
Ważnym zabytkiem w Starachowicach jest Kolej Dojazdowa z XIX wieku. Zbudowano ją, aby połączyć Wielki Piec w Starachowicach z tartakiem w Bugaju, ładowniami drewna i kopalniami rudy żelaza. Linia prowadziła aż przez 60 kilometrów, a jeśli dodać do tego kolejkę będącą własnością lasów państwowych można pokusić się o stwierdzenie, że liczyła aż 80 km długości. Po II wojnie światowej władze miasta podjęły decyzję o odbudowie kolei PKP, która łączyła Starachowice z Iłżą. Budowę zakończono w 1950 roku i udostępniono trasę zarówno dla ruchu towarowego jak i pasażerskiego. Dziś Kolej jest świetną atrakcją, ponieważ można wybrać się nią na przejażdżkę na trasie Starachowice Wschodnie Wąskotorowe – Lipie oraz Iłża. Trasa przebiega przez tereny Puszczy Iłżeckiej, dzięki czemu jest bardzo malownicza.
Zabytki w Starachowicach – budynek dozorcy hutniczego
Odwiedzając Starachowice, warto zobaczyć jeszcze jeden ważny zabytek. Mowa o budynku administracyjnym dozorcy hutniczego. Zbudowano go, gdy Bank Polski przejął zakład wielkopiecowy. Oprócz nowego zakładu hutniczego, postanowiono zbudować także domy, w których mogliby mieszkać jego pracownicy. Na wzniesieniu nad wielkim piecem zbudowano również budynek administracyjny Dozorcy Hutniczego. Wzrok przyciąga jego niezwykły styl architektoniczny, ponieważ zaprojektowano go na wzór prowincjonalnych dworków w Polsce. Parter jest murowany, zachodnia dobudowa wykonana jest z drewna, piwnice posiadają łukowe sklepienia. Uwagę zwraca również klasyczny dwuspadowy dach. Dziś budynek należy do PTTK Starachowice. Mieści się w nim oddział PTTK oraz muzeum regionalne.
Zabytki w Starachowicach i okolicach – Klasztor Cysterski
Będąc w Starachowicach warto odwiedzić również pobliską miejscowość Wąchocko, w której znajduje się zabytkowy Klasztor Cysterski. Historia głosi, że zakonnicy przybyli do miasta w roku 1179 na zaproszenie krakowskiego biskupa Gedeona Gryfita. Już niespełna 40 lat później włoski warsztat cysterski zbudował kamienne opactwo inspirowane sztuką toskańską. W kolejnych latach zespół klasztorny był wiele razy przebudowywany. Dziś przybyli tu goście mogą oglądać późnoromańską świątynię klasztorną, zaprojektowaną na planie łacińskiego krzyża, klasztor z perfekcyjnie zachowanymi wnętrzami w stylu romańskim, piękny kapitularz oraz malownicze krużganki. W krużgankach umieszczono grobowiec zasłużonego dowódcy Świętkorzyskich Zgrupowań AK – majora Jana Piwnika „Ponurego”. W budynku klasztornym dla zwiedzających otwarte jest Muzeum Opactwa Cystersow, w którym ekspozycję tworzą z pamiątki pochodzące z powstań narodowych.